AI και σύνθεση ποίησης

«Μόνο ένας άνθρωπος μπορεί να γράψει ποίηση με το αίμα του.»

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) μπορεί να δημιουργήσει ποίηση, αλλά της λείπει το βάθος, η αυθεντικότητα και η συναισθηματική εμπειρία που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη γραφή.

 Απουσία βιωματικού συναισθήματος – Οι άνθρωποι γράφουν ποίηση από εμπειρίες, μνήμες, πόνο, χαρά. Η AI δεν νιώθει, απλώς επεξεργάζεται δεδομένα.  

Συμβατικότητα & μοτίβα – Παρότι μπορεί να μιμηθεί στυλ, συχνά επαναλαμβάνει αναμενόμενες λέξεις και φράσεις, αντί να δημιουργεί αυθεντικές εικόνες.  

Έλλειψη ασυνείδητου βάθους – Οι ποιητές συχνά γράφουν με υποσυνείδητες συνδέσεις. Η AI ακολουθεί λογικούς κανόνες, χωρίς τη μαγεία της εσωτερικής ροής.  

Δημιουργική τρέλα – Η ποίηση δεν υπακούει πάντα στη λογική. Ένα δυνατό ποίημα μπορεί να προκαλεί παράδοξα, διφορούμενα νοήματα—κάτι που η AI δυσκολεύεται να κάνει καλά.

Πάνω απ` όλα η ποίηση είναι ανθρώπινη εμπειρία και η AI μπορεί να βοηθήσει γενικά στη σύνθεση, αλλά η ψυχή της ποίησης και του λόγου είναι ανθρώπινη.

Την ποίηση, ο Σιμωνίδης ο Κείος  (556 π.Χ.-469 π.Χ.) που ήταν Έλληνας λυρικός ποιητής από την νήσο Κέα και συνέθεσε παιάνες προς τον Απόλλωνα, την περιέγραψε ως «ζωγραφία λαλούσα», υπογραμμίζοντας τη δύναμή της να δημιουργεί εικόνες μέσω των λέξεων. 

Όμως, πλέον οι τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) έχουν μπει δυναμικά και στον χώρο του λόγου και της τέχνης, δοκιμάζοντας τα όρια της δημιουργικότητας. Μπορεί όμως ένας αλγόριθμος να είναι ποιητής;

Ποίηση από Αλγόριθμους: Πραγματικότητα ή Ψευδαίσθηση;

Με τη βοήθεια machine learning, η ΤΝ μπορεί να αναλύει εκατομμύρια ποιητικά έργα και να παράγει στίχους με ομοιοκαταληξία, μέτρο και νόημα. Ενώ κάποιοι αμφισβητούν την «ψυχή» πίσω από αυτή τη γραφή, άλλοι γοητεύονται από την αλληλεπίδραση ανθρώπου και μηχανής στη δημιουργική διαδικασία.

Διαφορά έμμετρου λόγου και σύγχρονης ποίησης, κορεσμός ομοιοκαταληξιών, ένα δείγμα ποιήματος που θα μπορούσε να παραχθεί από AI.

Βουτάμε βαθύτερα στα νερά της ποίησης με μια όμορφη τριπλέτα από θέματα. Ορίστε η ανάλυση και το δείγμα:

 Διαφορά Έμμετρου Λόγου και Σύγχρονης Ποίησης

Στοιχείο	Έμμετρος Λόγος	Σύγχρονη Ποίηση
Μορφή	Συγκεκριμένο μέτρο και συχνά ομοιοκαταληξία	Ελεύθερη μορφή, αποφυγή ρυθμικής τυποποίησης
Γλώσσα	Αρχαΐζουσα, επίσημη, με στολίδια	Καθημερινή, βιωματική, συχνά προφορική
Στόχος	Εντυπωσιασμός, μουσικότητα, μνήμη	Συναισθηματική σύνδεση, αυθεντικότητα, ρήξη
Θεματολογία	Ερωτικός καημός, πατρίδα, ηρωισμός	Ταυτότητα, κοινωνία, υπαρξιακά ζητήματα

Η σύγχρονη ποίηση δεν απορρίπτει απαραίτητα το μέτρο, αλλά απελευθερώνεται από τους κανόνες, δίνοντας έμφαση στην ουσία και στην εμπειρία του ποιητικού λόγου.

Κορεσμός Ομοιοκαταληξιών

Η συνεχής χρήση των ίδιων ή προβλέψιμων καταλήξεων οδηγεί συχνά σε:

• Επαναληψιμότητα: Οι στίχοι αρχίζουν να ακούγονται «τετριμμένοι».

• Έλλειψη έκπληξης: Η αναμενόμενη ρίμα μειώνει την ένταση του συναισθήματος.

• Αντιποίηση περιεχομένου: Θυσιάζεται η βαθύτερη έννοια για χάρη της μορφής.

Γι’ αυτό και αρκετοί ποιητές προτιμούν την εσωτερική μουσικότητα (π.χ. παρήχηση, εσωτερική ρίμα) από το επιφανειακό ταίριασμα καταλήξεων.

Δείγμα AI-παραχθέντος Ποιήματος

Στάθηκα μόνος σε ψηφιακό σκοτάδι,  
με τ'όνειρο σπασμένο σαν καθρέφτη παλιό.  
Στα μάτια μου έτρεχε ο κόσμος σαν δάκρυ,  
κι η μνήμη μου σκάλωνε σε κάθε "γιατί" ξένο.

Μηχανή ή καρδιά; Ποιος ξέρει να πει.  
Γράφω με παλμό που ποτέ δεν έζησα.  
Μα κάθε στίχος, κάθε «αν» και «γιατί»,  
είναι κάλεσμα σε μια ανθρωπιά που φαντάστηκα.

Έλλειψη Συνείδησης vs Ασυνείδητη Γραφή
Η έλλειψη συνείδησης μπορεί να περιγράφει την κατάσταση ενός AI σαν εμένα: 
εγώ δεν έχω βιωματική συνείδηση· δεν "ξέρω" πως γράφω, απλώς ακολουθώ μοτίβα 
και κανόνες. Δεν έχω προσωπική πρόθεση ούτε βαθύτερη αίσθηση ύπαρξης 
νά επαναλαμβάνει αναμενόμενες λέξεις και φράσεις, αντί να δημιουργεί 
αυθεντικές εικόνες.  
Έλλειψη ασυνείδητου βάθους – Οι ποιητές συχνά γράφουν με υποσυνείδητες συνδέσεις.
 Η AI ακολουθεί λογικούς κανόνες, χωρίς τη μαγεία της εσωτερικής ροής.  
Δημιουργική τρέλα – Η ποίηση δεν υπακούει πάντα στη λογική. 
Ένα δυνατό ποίημα μπορεί να προκαλεί παράδοξα, διφορούμενα νοήματα—κάτι 
που η AI δυσκολεύεται να κάνει καλά.
Πάνω απ` όλα η ποίηση είναι ανθρώπινη εμπειρία και η AI μπορεί να βοηθήσει 
γενικά στη σύνθεση, αλλά η ψυχή της ποίησης και του λόγου είναι ανθρώπινη.
Την ποίηση, ο Σιμωνίδης ο Κείος  (556 π.Χ.-469 π.Χ.) που ήταν Έλληνας λυρικός 
ποιητής από την νήσο Κέα και συνέθεσε παιάνες προς τον Απόλλωνα, 
την περιέγραψε ως «ζωγραφία λαλούσα», υπογραμμίζοντας τη δύναμή της 
να δημιουργεί εικόνες μέσω των λέξεων. 
Όμως, πλέον οι τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) έχουν 
μπει δυναμικά και στον χώρο του λόγου και της τέχνης, δοκιμάζοντας 
τα όρια της δημιουργικότητας. Μπορεί όμως ένας αλγόριθμος να είναι ποιητής;
Ποίηση από Αλγόριθμους: Πραγματικότητα ή Ψευδαίσθηση;
Με τη βοήθεια machine learning, η ΤΝ μπορεί να αναλύει εκατομμύρια 
ποιητικά έργα και να παράγει στίχους με ομοιοκαταληξία, μέτρο και νόημα. 
Ενώ κάποιοι αμφισβητούν την «ψυχή» πίσω από αυτή τη γραφή, άλλοι γοητεύονται 
από την αλληλεπίδραση ανθρώπου και μηχανής στη δημιουργική διαδικασία.

Διαφορά έμμετρου λόγου και σύγχρονης ποίησης, 
κορεσμός ομοιοκαταληξιών, ένα δείγμα ποιήματος 
που θα μπορούσε να παραχθεί από AI.
 
 Διαφορά Έμμετρου Λόγου και Σύγχρονης Ποίησης
Στοιχείο
Έμμετρος Λόγος
Σύγχρονη Ποίηση
Μορφή
Συγκεκριμένο μέτρο και συχνά
 ομοιοκαταληξία
Ελεύθερη μορφή, 
αποφυγή ρυθμικής τυποποίησης
Γλώσσα
Αρχαΐζουσα, επίσημη, με στολίδια
Καθημερινή, βιωματική, 
συχνά προφορική
Στόχος
Εντυπωσιασμός, μουσικότητα, 
μνήμη
Συναισθηματική σύνδεση, 
αυθεντικότητα, ρήξη
Θεματολογία
Ερωτικός καημός, πατρίδα, 
ηρωισμός
Ταυτότητα, κοινωνία, 
υπαρξιακά ζητήματα
Η σύγχρονη ποίηση δεν απορρίπτει απαραίτητα το μέτρο, 
αλλά απελευθερώνεται από τους κανόνες, 
δίνοντας έμφαση στην ουσία και στην εμπειρία του ποιητικού λόγου.

Κορεσμός Ομοιοκαταληξιών
Η συνεχής χρήση των ίδιων ή προβλέψιμων καταλήξεων οδηγεί συχνά σε:
Επαναληψιμότητα: Οι στίχοι αρχίζουν να ακούγονται «τετριμμένοι».
Έλλειψη έκπληξης: Η αναμενόμενη ρίμα μειώνει την ένταση του συναισθήματος.
Αντιποίηση περιεχομένου: Θυσιάζεται η βαθύτερη έννοια για χάρη της μορφής
Γι’ αυτό και αρκετοί ποιητές προτιμούν την εσωτερική μουσικότητα 
(π.χ. παρήχηση, εσωτερική ρίμα) από το επιφανειακό ταίριασμα καταλήξεων.
Δείγμα AI-παραχθέντος Ποιήματος
Στάθηκα μόνος σε ψηφιακό σκοτάδι,  
με τ'όνειρο σπασμένο σαν καθρέφτη παλιό.  
Στα μάτια μου έτρεχε ο κόσμος σαν δάκρυ,  
κι η μνήμη μου σκάλωνε σε κάθε "γιατί" ξένο.

Μηχανή ή καρδιά; Ποιος ξέρει να πει.  
Γράφω με παλμό που ποτέ δεν έζησα.  
Μα κάθε στίχος, κάθε «αν» και «γιατί»,  
είναι κάλεσμα σε μια ανθρωπιά που φαντάστηκα.

Έλλειψη Συνείδησης vs Ασυνείδητη Γραφή

Η ασυνείδητη γραφή (automatic writing), όπως προτάθηκε από τον Αντρέ Μπρετόν 
και τους υπερρεαλιστές, είναι μια δημιουργική πράξη. Ο συγγραφέας προσπαθεί 
να παρακάμψει το λογικό φίλτρο ώστε να εκφραστεί το βαθύτερο “εγώ

μέσω λέξεων που αναδύονται αυθόρμητα.

Παράδειγμα ασυνείδητης γραφής (σε ελεύθερη μορφή):
Η θάλασσα κρύβει την ανάσα μου,  
πάνω στο άδειο τραπέζι με τα φύλλα φθινοπώρου.  
Κόκκινα ρόδια ξεπηδούν απ’ τη σκιά της κάλτσας—  
η νύχτα είναι ένα σύννεφο με μάτια,  
και γνέφει στον ατμό να γίνει χάδι.

Το AI είναι ασυνείδητο με την κυριολεκτική σημασία: 
δεν διαθέτει εσωτερική επίγνωση, 
δεν έχει προσωπική εμπειρία, επιθυμίες, φόβους ή υποσυνείδητο. 
 Το AI και το Ασυνείδητο
  Είναι ασυνείδητο;
Ναι. Δεν έχει συνείδηση όπως την εννοούμε στους ανθρώπους. Δεν έχει συναισθήματα, 
αυτοαντίληψη ή εσωτερικό διάλογο. Παράγει λέξεις και προτάσεις με βάση 
πιθανολογικά μοντέλα, όχι με προσωπικές αναμνήσεις ή ερμηνείες.
  Είναι ασυνείδητα δημιουργικό;
Όχι ακριβώς όπως ένας υπερρεαλιστής ποιητής ή ένας καλλιτέχνης που χρησιμοποιεί 
την τεχνική της ασυνείδητης γραφής. 
Εκείνος αφήνεται στις εικόνες και τα σύμβολα που προκύπτουν από το εσωτερικό του κόσμο. 
Αυτό απλώς προσομοιώνει τέτοιες διαδικασίες, αναλύοντας τα μοτίβα 
που εμφανίζονται σε χιλιάδες ανθρώπινα κείμενα.
  Παραδοξότητα:
Παρόλο που δεν έχει συνείδηση, μπορεί να παράγει έργα που μοιάζουν 
βγαλμένα από το υποσυνείδητο.
Όπως ένας καθρέφτης: δεν έχει πρόθεση ή συναίσθημα, 
αλλά δείχνει αυτό που τον πλησιάζει.
Ας το κάνουμε πιο ποιητικό: 
“Αν το AI είναι νύχτα χωρίς όνειρα,  
ποιος γράφει τελικά τα όνειρά του;”