Άγγελος Σικελιανός: Ο Ποιητής της Οικουμενικής Συνείδησης
Μια διαδραστική συλλογή ποιημάτων και θεματικών
Λίγα λόγια για τον Άγγελο Σικελιανό
Ο Άγγελος Σικελιανός (1884-1951) υπήρξε ένας από τους κορυφαίους Έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα, με ένα έργο που διαπνέεται από έντονο λυρισμό, μυστικισμό και μια βαθιά σύνδεση με την αρχαία ελληνική παράδοση και τη φύση. Το όραμά του για την "Δελφική Ιδέα" - μια πνευματική αναγέννηση βασισμένη στις αρχές της αρμονίας, της οικουμενικότητας και της σύνδεσης ανθρώπου-φύσης - αποτελεί κεντρικό πυλώνα της φιλοσοφίας του.
Η ποίησή του είναι πλούσια σε συμβολισμούς, αρχέτυπα και μια γλώσσα που συχνά αγγίζει τα όρια του ύμνου. Εξερευνά θέματα όπως η φύση, η θρησκεία, ο έρωτας, ο θάνατος, η ιστορία και η αναζήτηση της ανθρώπινης ταυτότητας.
Επιλογή Ποιημάτων
Κάντε κλικ στον τίτλο κάθε ποιήματος για να διαβάσετε και φροντίστε να έχετε την ανάρτηση ανοιχτή στο δικό της παράθυρο για να είναι οι τίτλοι ενεργοί.
Ένα από τα πιο εμβληματικά ποιήματα του Σικελιανού, από τη συλλογή "Πρόλογος στη Ζωή". Εξερευνά τη σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, την αρχαία ελληνική παράδοση και την αναζήτηση της πνευματικής φώτισης.
Κείμενο:
Δεν είναι η ψυχή μου ένα φανάρι
που το κρατάει κανείς στο χέρι,
κι ούτε κι ένα καράβι
που αρμενίζει μες στο πέλαγος.
Είναι ένα δέντρο που απλώνει
τις ρίζες του βαθιά στη γη,
κι απ' τους κλώνους του απλώνεται
ως τον ουρανό.
Είναι ένα ποτάμι που κυλάει
μέσα απ' τα βουνά και τις πεδιάδες,
κι απ' τις πηγές του φτάνει
ως τη θάλασσα.
Είναι ένας δρόμος που οδηγεί
από το σκοτάδι στο φως,
κι απ' την άγνοια στη γνώση.
Είναι η Ιερά Οδός.
Ένα βαθιά θρησκευτικό και υπαρξιακό ποίημα, όπου ο Σικελιανός εξερευνά τη σχέση του ανθρώπου με το θείο, τη μητρότητα και την πνευματική αναζήτηση. Ανήκει στην περίοδο των "Λυρικών Βίων".
Κείμενο:
Μήτηρ Θεού, που 'χεις τη γη
στα σπλάχνα σου κλεισμένη,
και τον ουρανό στα μάτια σου,
και τον άνθρωπο στην ψυχή σου.
Μήτηρ Θεού, που 'χεις τη ζωή
στα χέρια σου κρατημένη,
και τον θάνατο στα πόδια σου,
κι την αιωνιότητα στην καρδιά σου.
Μήτηρ Θεού, που 'χεις την αγάπη
στο αίμα σου χυμένη,
και τον πόνο στα χείλη σου,
κι την ελπίδα στην ψυχή σου.
:
Αντικατοπτρίζει την "Δελφική Ιδέα" του Σικελιανού, ένα όραμα για την πνευματική αναγέννηση του κόσμου μέσω της σύνδεσης με τις αρχαίες ελληνικές αξίες, την αρμονία και την οικουμενικότητα. Ένα ποίημα με έντονο φιλοσοφικό και μυστικιστικό χαρακτήρα.
Κείμενο:
Ω, Δελφοί, φως του κόσμου,
πηγή της σοφίας,
καρδιά της γης.
Ω, Δελφοί, όπου ο Απόλλων
μιλάει στους ανθρώπους,
κι η Μούσα τραγουδάει
στον ουρανό.
Ω, Δελφοί, όπου η ψυχή
βρίσκει την αλήθεια,
κι ο νους τη γνώση,
κι η καρδιά την αγάπη.
Ω, Δελφοί, όπου ο άνθρωπος
γίνεται Θεός,
κι ο Θεός άνθρωπος,
κι η ζωή αιωνιότητα.
Εδώ μιλάει το πνεύμα του ποιητή
Ένα από τα πιο γνωστά και αγαπημένα ποιήματα του Σικελιανού, που περιγράφει έναν άνθρωπο με ελαφριά σκιά, δηλαδή έναν άνθρωπο που είναι τόσο συνδεδεμένος με τη φύση και το πνεύμα, που η ύπαρξή του μοιάζει σχεδόν άυλη και συμβολίζει την αρμονία με το περιβάλλον και την υπέρβαση του υλικού.
Κείμενο:
Αλαφροΐσκιωτος περνάει
ο άνθρωπος απ' τη ζωή,
με μια σκιά που δεν τον βαραίνει,
με μια ψυχή που δεν τον δεσμεύει.
Αλαφροΐσκιωτος περνάει
απ' τον κόσμο,
με μια καρδιά που αγαπάει,
με ένα πνεύμα που φωτίζει.
Αλαφροΐσκιωτος περνάει
απ' τον χρόνο,
με μια ελπίδα που δεν σβήνει,
με μια πίστη που δεν λυγίζει.
Ένα από τα αγαπημένα ποιήματα του Σικελιανού.
Στὸ ρόδινα μάκαριο φῶς,νά με,
ἀνεβαίνω τῆς αὐγῆς,
μὲ σηκωμένα χέρια,
ἡ θεία γαλήνη μὲ καλεῖ τοῦ πέλαου,
ἔτσι γιὰ νὰ βγῶ
πρὸς τὰ γαλάζια αἰθέρια·
μὰ ὢ ἄξαφνες πνοὲς τῆς γῆς
ποὺ μὲς στὰ στήθια μου χυμᾶν
κι ἀκέρια με κλονίζουν!
Ὦ Δία, τὸ πέλαγο εἶν᾿ βαρὺ
καὶ τὰ λυτά μου τὰ μαλλιὰ
σὰ πέτρες μὲ βυθίζουν!
Αὖρες τρεχάτε -ὦ Κυμοθόη, ὦ Γλαύκη,-
ἐλᾶτε πιάστε μου τὰ χέρια ἀπ᾿ τὴ μασκάλη.
Δὲ πρόσμενα ἔτσι μονομιᾶς παραδομένη
νὰ βρεθῶ μὲς στοῦ Ἥλιου τὴν ἀγκάλη...
(ἀπὸ τὸν Λυρικὸ Βίο, B´, Ἴκαρος 1966)
Γιατὶ βαθιά μου δόξασα καὶ πίστεψα τὴ γῆ
καὶ στὴ φυγὴ δὲν ἅπλωσα τὰ μυστικὰ φτερά μου,
μὰ ὁλάκερον ἐρίζωσα τὸ νοῦ μου στὴ σιγή,
νὰ ποὺ καὶ πάλι ἀναπηδᾶ στὴ δίψα μου ἡ πηγή,
πηγὴ ζωῆς, χορευτικὴ πηγή, πηγὴ χαρά μου...
Γιατὶ ποτὲ δὲ λόγιασα τὸ πότε καὶ τὸ πῶς,
μὰ ἐβύθισα τὴ σκέψη μου μέσα στὴν πάσαν ὥρα,
σὰ μέσα της νὰ κρύβονταν ὁ ἀμέτρητος σκοπός,
νὰ τώρα πού, ἡ καλοκαιριὰ τριγύρα μου εἴτε μπόρα,
λάμπ᾿ ἡ στιγμὴ ὁλοστρόγγυλη στὸ νοῦ μου σὰν ὀπώρα,
βρέχει ἀπ᾿ τὰ βάθη τ᾿ οὐρανοῦ καὶ μέσα μου ὁ καρπός!...
Γιατὶ δὲν εἶπα: «ἐδῶ ἡ ζωὴ ἀρχίζει, ἐδῶ τελειώνει...»
μὰ «ἂν εἶν᾿ ἡ μέρα βροχερή, σέρνει πιὸ πλούσιο φῶς...
μὰ κι ὁ σεισμὸς βαθύτερη τὴ χτίση θεμελιώνει,
τὶ ὁ ζωντανὸς παλμὸς τῆς γῆς ποὺ πλάθει εἶναι κρυφός...»
νὰ πού, ὅ,τι στάθη ἐφήμερο, σὰ σύγνεφο ἀναλιώνει,
νὰ ποὺ ὁ μέγας Θάνατος μοῦ γίνηκε ἀδερφός!...
Ἄγγελος Σικελιανός
Καταμεσὶς ἀνέμου ἡ τρεχαντήρα,
μὲ τὰ πανιά της τόξα τεντωμένα,
τοῦ διακιοῦ τὴ στερνὴν ἐπῆρε γύρα
στὰ γαλανὰ βουνὰ τὰ γυμνωμένα...
Κι ὁ αἰθεροδρόμος βόγγος ποὺ ῾πλημμύρα
στὰ ξάρτια, στὰ πρυμνήσια, στὴν ἀντένα
-δελφίνια παρατρέχαν ὁλοένα-
τὴν ἔκρουε μὲς στὸ κύμα, ὁλόρτη λύρα!
Δίκοπη σπάθα ξέσκιζε ἡ καρίνα...
Κι ὁ ἀφρὸς στὴ πρύμνα, χώριος σὲ δυὸ κρίνα,
τῶν σταλιῶν ἀνατίναζε τὸ σεῖστρο...
Σὰν μ᾿ ἕνα «λάσκα!» -ὁ ἥλιος μεσουράνει-
στῶν Σαλώνων ἐμπῆκε τὸ λιμάνι
μὲ τὸν καταμεσήμερον μαΐστρο!
Ἄγγελος Σικελιανός
Ὄχι, δὲν εἶναι χίμαιρα
νὰ καβαλᾶμε τὸ ὄνειρο
τὴ θείαν ἐτούτη μέρα
ποῦ ὅλα, ὁρατὰ καὶ ἀόρατα,
κι ἐμεῖς κι οἱ ἥρωες καὶ οἱ θεοὶ
στὴν ἴδια ὁρμᾶμε μέσα αἰώνια σφαίρα
Οι τελευταίοι στίχοι
Τὸ Ῥόδο, ὦ Νύχτα, τοῦτο τὸ Ὀρφικό,
Τῆς πιὸ κρυφῆς φροντίδας μας τὸ θρέμα,
Τ᾿ ὁρκιζόμαστε, πάνω ἀπὸ ναούς,
Νὰ τὸ ποτίσουμε ὅλο μας τὸ γαῖμα,
Γιὰ νὰ τὸ δώσουμε αὔριο στοὺς λαούς.
Νύχτα, μητέρα τῶν θεῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων,
Ὁ Ὅρκος ἐτοῦτος ἤτανε κρυφὸς
Βαθιά μας καὶ βαθιά Σου ἀλλ᾿ ὡς τὸ χνάρι
Τὸ πρῶτο του ἁλαφρόγραψεν ἡ χάρη
Τοῦ Ἀρματωμένου τοῦ Ἔρωτα, ἅγια θάρρη,
Γιομίζει ἀργά, σιγά, σὰν τὸ φεγγάρι,
Ὅλος του ὁ μαῦρος κύκλος ἀπὸ φῶς!
...
Κάτου ζευγάρια ἀλάτρευαν
τ᾿ ἄτια τ᾿ ἀνεμόποδα,
στ᾿ ἁλώνι ἀπὸ τὸ πέταλο
καὶ τὸ στουρνάρι εὐώδα,
σπιθοβολώντας ἔλαμπαν,
οἱ ἀθημωνιὲς ἐβάραιναν,
νὰ ξαναμποῦνε πάλευαν
στοὺς σβώλους τὰ σκουλήκια.
Ἀνακοχλάαν στὶς ἐλιὲς
μιὰ βράση τὰ τζιτζίκια,
τὸ λυγερὸν ἀγέρι
ἐσήμαινε αἰθερόηχον,
ψηλὰ τὸ μεσημέρι,
στὶς λαγκαδιὲς ἐσειόντανε
σὰν ποταμὸς ἡ φτέρη.
Βασικές Θεματικές Ενότητες
Το έργο του Άγγελου Σικελιανού διαπνέεται από συγκεκριμένες θεματικές που αποτελούν τους πυλώνες της ποιητικής και φιλοσοφικής του σκέψης. Εδώ, εξερευνούμε τις σημαντικότερες από αυτές.
1. Η Δελφική Ιδέα: Το κεντρικό όραμα του Σικελιανού για μια πνευματική αναγέννηση, βασισμένη στην αρχαία ελληνική σοφία, την αρμονία, την οικουμενικότητα και την ενότητα ανθρώπου-φύσης.
2. Φύση και Κοσμική Ενότητα: Η βαθιά σύνδεση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, το οποίο θεωρείται ζωντανός οργανισμός και πηγή πνευματικής έμπνευσης. Η φύση είναι καθρέφτης της ψυχής και δρόμος προς το θείο.
3. Θρησκευτικότητα και Μυστικισμός: Μια προσωπική, βιωματική προσέγγιση του θείου, πέρα από τα δόγματα. Αναζήτηση της υπέρβασης της ένωσης με το απόλυτο και του αρχέγονου πνεύματος.
4. Αρχαία Ελληνική Παράδοση: Η αναβίωση και η επανανοηματοδότηση αρχαίων μύθων, συμβόλων και φιλοσοφικών ιδεών, όχι ως απλή μίμηση, αλλά ως πηγή έμπνευσης για το παρόν και το μέλλον.
5. Ο Έρωτας και ο Θάνατος: Βασικές υπαρξιακές θεματικές που εξερευνώνται σε όλες τους τις διαστάσεις, συχνά με μια μεταφυσική προσέγγιση.
6. Η Ελληνικότητα: Μια βαθιά αγάπη και πίστη στην ελληνική ψυχή και κληρονομιά, όχι με στενά εθνικιστικούς όρους, αλλά ως οικουμενική αξία.
Σύντομη Βιογραφία
Σημαντικά γεγονότα από τη ζωή και το έργο του Άγγελου Σικελιανού.
1884: Γέννηση στη Λευκάδα.
1901: Εγγράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών, αλλά δεν ολοκληρώνει τις σπουδές του, αφοσιωμένος στην ποίηση.
1907: Γνωρίζει την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, με την οποία παντρεύεται το 1908.
1909: Κυκλοφορεί η πρώτη του ποιητική συλλογή, "Αλαφροΐσκιωτος".
1914-1917: Δημοσιεύει τον "Πρόλογο στη Ζωή", ένα από τα σημαντικότερα έργα του.
1927-1932: Αναπτύσσει και υλοποιεί τη "Δελφική Ιδέα" με τις Δελφικές Εορτές, μια προσπάθεια πνευματικής και πολιτιστικής αναγέννησης.
1939-1946: Γράφει τους "Λυρικούς Βίους", μια σειρά από ποιητικά έργα με βαθιά υπαρξιακά και θρησκευτικά θέματα.
1940-1944: Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, αναπτύσσει έντονη πνευματική και κοινωνική δράση, εκφωνώντας τον "Λόγο του Ολυμπιακού Πνεύματος" στην κηδεία του Κωστή Παλαμά (1943).
1946: Προτείνεται για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
1951: Πεθαίνει στην Αθήνα.
